Paracetamol - jak stosować go skutecznie i bezpiecznie?
O tym jak leczyć ból nie da się opowiedzieć w jednym, ani nawet w kilku wpisach. Postaram się jednak stopniowo zapoznać Cię z informacjami, które ułatwią racjonalne i bezpieczne korzystanie z dostępnych leków w różnych sytuacjach.
Dziś opowiem Ci o jednej z najpopularniejszych substancji leczniczych jaką jest PARACETAMOL.
Zapamiętaj informacje umieszczone w ramkach.
Zachęcam jednak do przeczytania całego wpisu – powinno Ci to zająć około 4-5 minut.
Paracetamol to bardzo popularny lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. W Polsce możesz go kupić bez recepty. Co więcej znajdziesz go nawet w sklepach czy na stacjach benzynowych. Prawdopodobnie dlatego część pacjentów mylnie uznaje go za mało skuteczny, myśląc, że tylko leki na receptę wykazują silne działanie.
Z drugiej strony paracetamol uchodzi za lek bezpieczny, co jest prawdą, ale tylko w pewnym zakresie. Jest dobrze tolerowany, a dawki toksyczne są znacznie wyższe niż te, które przyjmujemy. Mimo to każdego roku bardzo dużo osób trafia do szpitala z powodu groźnego dla życia zatrucia paracetamolem.
Paracetamol jest lekiem, który możesz podać dziecku już od 3 miesiąca życia, oczywiście w postaci dopasowanej do wieku. Stosuje się go wyjątkowo również u mniejszych niemowląt, jednak w takiej sytuacji zawsze powinno to być konsultowane z lekarzem.
Kiedy warto sięgnąć po paracetamol?
- w bólu o słabym lub umiarkowanym nasileniu, np. bólu głowy, bólu pourazowym, bólu ucha;
- w razie gorączki;
- w połączeniu z lekami przeciwzapalnymi (nasila ich działanie) w przypadku silnych dolegliwości.
W jakich sytuacjach paracetamol podany samodzielnie będzie mało skuteczny?
- w bólu zapalnym (np. choroby reumatyczne, zapalenia stawów);
- w bólu trzewnym (np. bóle miesiączkowe, bóle brzucha);
- w bólu zęba;
- u pacjentek przyjmujących hormonalną antykoncepcję (osłabia działanie paracetamolu).
Kiedy zachować szczególną ostrożność i unikać paracetamolu?
- u pacjentów odwodnionych, niedożywionych lub intensywnie się odchudzających;
- u chorych na WZW B, WZW C albo zarażonych wirusem HIV;
- w chorobie alkoholowej;
- leku nie powinny stosować osoby przyjmujące warfarynę (Warfin) lub acenokumarol (Sintrom, Acenokumarol) oraz chorzy z ciężką niewydolnością wątroby i nerek.
Najlepszą metodą podawania paracetamolu w domu jest droga doustna. W zależności od wieku możesz zastosować preparat w postaci syropu, kapsułek, proszku wysypywanego na język, tabletek zwykłych czy też musujących. Ważne, żeby preparat był dobrany do wieku chorego – zawsze pomoże w tym farmaceuta, lekarz albo po prostu ulotka.
Istnieją także preparaty doodbytnicze (czopki), ale jest z nimi pewien problem. W przypadku paracetamolu bardzo trudno przewidzieć, kiedy i ile tego leku wchłonie się po podaniu doodbytniczym. Dlatego zarezerwuj czopki do wyjątkowych sytuacji, w których istnieje konieczność zastosowania paracetamolu, ale nie jesteś w stanie podać leku doustnie.
Pamiętaj aby podawać paracetamol w odpowiednich dawkach – wówczas będzie najbardziej skuteczny i bezpieczny.
Jeśli to tylko możliwe unikaj czopków i przyjmuj paracetamol doustnie.
Nie stosuj go więcej niż 4 razy na dobę.
Nie podawaj go częściej niż co 4 godziny.
Jak dawkować paracetamol u dzieci?
Standardowo zalecamy podawanie dziecku paracetamolu w dawce 15mg na każdy kg masy ciała (przy czym nigdy nie wolno przekroczyć jednorazowo dawki 1000mg).
Syropy z paracetamolem mogą mieć różne stężenia. Jeśli obawiasz się, że możesz źle przeliczyć jego ilość, to najlepiej posłuż się tabelką, która zwykle jest umieszczona na opakowaniu i w ulotce leku.
Dawkę, o której napisałem, możesz podać nie częściej niż co 4 godziny i nie więcej niż 4x na dobę. Wówczas będziesz mieć pewność, że nie przedawkujesz leku. Gdyby ból lub gorączka powróciły szybciej niż po 4 godzinach, konieczna będzie zmiana leku na inny.
Jednorazowa dawka paracetamolu u dziecka to 15mg leku na każdy kilogram masy ciała.
Nigdy nie przekraczaj 1000mg na raz.
Jak dawkować paracetamol u dorosłych?
Standardowa dawka paracetamolu u dorosłych to 500-1000mg. Podobnie jak w przypadku dzieci musisz pilnować, aby nie przyjąć więcej niż 4 takich dawek w ciągu doby.
Nigdy nie przekraczaj jednorazowej dawki 1000mg. Zwykle tabletki paracetamolu zawierają połowę tej ilości, więc można przyjąć dwie na raz. Pamiętaj jednak, że niektóre z leków reklamowanych np. na objawy grypowe, zawierają większą ilość leku – nawet do 1000mg w jednej porcji.
U dorosłych zalecana dawka jednorazowa paracetamolu to 500-1000mg.
Nie wolno przekroczyć łącznie 4000mg paracetamolu na dobę.
W jakich preparatach zawarty jest paracetamol?
Chciałem tu zamieścić listę wszystkich leków zawierających paracetamol, ale zrezygnowałem. Dlaczego? Ponieważ w Polsce zarejestrowane są obecnie 184 różne, dostępne bez recepty leki z paracetamolem w składzie. Z tego:
- 80 zawiera czysty paracetamol,
- 104 zawierają paracetamol w połączeniu z innymi lekami na 34 różne sposoby,
- 11 zawiera maksymalną jednorazową dawkę paracetamolu (1000mg).
Taka ilość łatwo dostępnych, łączonych leków powoduje duże ryzyko nieświadomego przedawkowania. Jeśli w czasie infekcji przyjmiesz jeden z popularnych, reklamowanych leków “na grypę” i po chwili z powodu utrzymującego się złego samopoczucia dołożysz np. czysty paracetamol to może się okazać, że przekroczysz dopuszczalną dawkę.
Pamiętaj, żeby sprawdzać co jest napisane na lekach drobnym skośnym drukiem. Na każdym leku muszą być wypisane składniki w ich powszechnej nazwie. Jeśli jest tam wypisany paracetamol to upewnij się w jakiej jest dawce i pamiętaj, żeby nie przekraczać jednorazowo 1000mg.
Pamiętaj też, że informacje o przeciwwskazaniach do każdego leku są opisane w ulotce, a w razie wątpliwości warto poprosić o radę farmaceutę albo lekarza.
Paracetamol jest zawarty w niemal 200 różnych preparatach dostępnych bez recepty.
Pamiętaj, że nazwy tych leków nie zawsze sugerują obecność paracetamolu w składzie.
Zawsze sprawdź nazwy i dawki substancji leczniczych napisane małym skośnym drukiem.
Dlaczego poświęciłem cały wpis tylko jednej substancji? Dlatego, że należy do najczęściej stosowanych i bardzo łatwo dostępnych leków. Dodatkowo jest składnikiem wielu preparatów, które są nachalnie reklamowane, zwłaszcza w okresie infekcyjnym.
Paracetamol jest bardzo dobrym lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Pamiętaj jednak, że nie w każdym rodzaju bólu będzie dobrym wyborem, nie dla każdego jest też bezpieczny.
Krzysztof Targowski
Ten wpis to druga część cyklu o bólu. Jego głównym celem jest zwiększenie bezpieczeństwa przyjmowania leków, które należą do najczęściej stosowanych samodzielnie przez pacjentów.
Ciąg dalszy wkrótce.
Bibliografia:
J. Woroń, Nieopioidowe leki przeciwbólowe w leczeniu bólu., w: Kompendium leczenia bólu., red. M. Malec-Milewska, J. Woroń, Warszawa 2023, s. 23-28
J. Woroń, Niekorzystne interakcje leków stosowanych w farmakoterapii bólu., w: Kompendium leczenia bólu., red. M. Malec-Milewska, J. Woroń, Warszawa 2023, s. 158
Rejestr Produktów Leczniczych, Ministerstwo Zdrowia, (dostęp 25.01.2025) https://rejestry.ezdrowie.gov.pl/rpl/search/public
Kocot-Kępska M., Leczenie przeciwbólowe pacjenta w starszym wieku, (dostęp: 25.01.2025) https://www.mp.pl/geriatria/wytyczne/276622,leczenie-przeciwbolowe-pacjenta-w-starszym-wieku (dostęp dla zalogowanych osób związanych zawodowo z ochroną zdrowia)
Ten tekst jest w 100% autorski i w jego powstaniu nie miała udziału AI
