Zapamiętaj informacje zawarte w ramkach.
Zachęcam jednak do przeczytania całego wpisu – powinno Ci to zająć około 5-6 minut.
Badania przeprowadzone kilka lat temu wykazały, że w Polsce ponad 40% dzieci w wieku 3 lat ma zęby z ubytkami próchnicowymi, a częstość występowania próchnicy wzrasta do ponad 90% u osób w wieku 18 lat. Największy wzrost występowania obserwuje się między 3. a 5. rokiem życia.
Jak widzisz próchnica jest problemem, który rozpoczyna się już w bardzo wczesnym dzieciństwie, a z jej konsekwencjami borykamy się przez całe życie. Podczas bilansów często zwracamy uwagę na odpowiednią higienę jamy ustnej, ale czasami brakuje czasu, żeby dokładniej poruszyć ten temat. Czy wiesz jak powinnaś/powinieneś prawidłowo zadbać o zdrowe zęby swojego maluszka? Postaram się przybliżyć Ci ten temat w przystępny sposób 😊.
Czym skorupka za młodu przesiąknie…
Próchnica wczesnego dzieciństwa jest najczęstszą chorobą przewlekłą w populacji dzieci. Często zapominamy o odpowiedniej higienie jamy ustnej u niemowląt, ponieważ dzieci nie rodzą się z zębami, a w pierwszym roku życia pojawia się ich zaledwie kilka. Jest to jednak moment, w którym mamy szansę kształtować nawyki zdrowotne, które pozostaną z dzieckiem do końca życia. Jeśli zadbasz o zęby dziecka w tym okresie, uchronisz je przed konsekwencjami zaniedbań w wieku dorosłym. A musisz wiedzieć, że próchnica zębów mlecznych ma bezpośredni wpływ na rozwój próchnicy także w zębach stałych.
Pierwszy ząbek, pierwszy problem?
Pielęgnacja jamy ustnej powinna się rozpocząć w pierwszych miesiącach życia maluszka, jeszcze przed pojawieniem się pierwszego ząbka. Takie zachowanie będzie stopniowo oswajać niemowlę z nową sytuacją.
Do czyszczenia możesz wykorzystać kawałek gazy, bawełnianej chusteczki, gumową lub silikonową szczoteczkę nakładaną na palec lub specjalny naparstek z mikrofibry. Przed rozpoczęciem czyszczenia jamy ustnej dokładnie umyj ręce a następnie delikatnie przecieraj górne i dolne dziąsła oraz błonę śluzową policzków.
Po pojawieniu się pierwszego ząbka zacznij szczotkować zęby maluszka 2 razy dziennie (po śniadaniu i po kolacji) z wykorzystaniem niewielkiej ilości pasty z fluorem. Minimalny czas szczotkowania, który pozwoli na odpowiednie zachowanie higieny to 2 minuty. Po szczotkowaniu usuń nadmiar pasty, ale bez płukania jamy ustnej, żeby nie pozbyć się dobroczynnego fluoru. Szczególnie ważne jest wieczorne mycie zębów, ponieważ pozwala na zatrzymanie fluoru (który buduje mocne szkliwo) w jamie ustnej na dłużej. Po wieczornym myciu zębów dziecko nie powinno już jeść ani pić niczego z wyjątkiem wody.
Pielęgnację jamy ustnej należy wdrożyć już w wieku niemowlęcym.
Zacznij korzystać z pasty z fluorem gdy tylko pojawią się pierwsze zęby mleczne.
Mycie zębów powinno trwać przynajmniej 2 minuty, nie rzadziej niż 2 razy dziennie.
Zosia samosia, czyli czy dziecko umyje samo zęby?
Za higienę jamy ustnej w pierwszych latach życia dziecka są odpowiedzialni rodzice. Powinnaś/powinieneś szczotkować zęby dziecka do 7-8 roku życia, jednocześnie ucząc je jak wykonywać te czynności samodzielnie. Najłatwiej przyjąć, że jeżeli dziecko nie potrafi jeszcze dobrze pisać, to nie będzie również w stanie prawidłowo doczyścić zębów. W późniejszych latach życia dziecka (nawet do 10. r.ż.) kontroluj sposób i dokładność czyszczenia zębów, zwłaszcza tych które są położone w głębi jamy ustnej.
Jaka szczoteczka…
Szczoteczki do pielęgnacji jamy ustnej małych dzieci powinny być wykonane z tworzywa sztucznego, z miękkim włosiem, mieć małą zaokrągloną główkę i szeroki trzonek, który będzie ułatwiał prawidłowe trzymanie szczoteczki.
Mogą to być zarówno szczoteczki zwykłe, elektryczne, jak i soniczne, dostosowane do wieku dziecka.
Każdy rodzaj szczoteczki będzie skuteczny w pielęgnacji, ale szczoteczki elektryczne (przy prawidłowej technice szczotkowania) przewyższają zwykłe pod względem jakości czyszczenia.
Szczoteczki (lub w przypadku szczoteczek elektrycznych ich główki) wymieniaj regularnie co 2-3 miesiące lub gdy tylko włosie ulegnie wygięciu albo spłaszczeniu. Szczoteczkę wymień także po przebytej infekcji.
Po użyciu dokładnie wypłucz szczoteczkę i ustaw ją w kubku główką do góry, tak żeby nie miała kontaktu ze szczoteczkami innych domowników. Nie przechowuj szczoteczki w szczelnym pojemniku, gdyż sprzyja to rozwojowi bakterii na jej powierzchni.
Wymieniaj szczoteczkę co 2-3 miesiące albo gdy zauważysz, że się spłaszczyła.
Szczoteczki elektryczne pozwalają poprawić jakość czyszczenia zębów.
Nie zamykaj szczoteczki w pojemniku, jeśli nie jest to konieczne.
...i jaka pasta.
Do mycia zębów wykorzystuj pasty z fluorem. Fluor sprawia, że szkliwo naszych zębów staje się twardsze i bardziej odporne, przez co chroni je przed rozwojem próchnicy.
Ilość stosowanej pasty oraz zawartość fluoru w paście powinna być dostosowana do wieku dziecka.
w wieku 6-36 m.ż.:
ilość pasty: śladowa – wielkości ziarnka ryżu;
zawartość fluoru: 1000ppm.
w wieku 3-6 lat:
ilość pasty: wielkości ziarnka grochu;
zawartość fluoru: 1000ppm.
w wieku >6 lat:
ilość pasty: 1-2cm – ilość odpowiadająca paskowi na główce szczoteczki;
zawartość fluoru: 1450ppm.
Szczotkowanie to nie wszystko.
Samo szczotkowanie zębów nie zapewni pełnej higieny jamy ustnej. Szczoteczką nie jesteś w stanie dotrzeć do niektórych zakamarków. Z pomocą przyjdzie Ci nić dentystyczna oraz szczoteczki międzyzębowe.
Podobnie jak przy szczotkowaniu, początkowo to Ty będziesz nitkować zęby swojego dziecka. Samodzielnie powinno sobie z tym poradzić po osiągnięciu 8. roku życia.
Pamiętaj, żeby po wyszczotkowaniu zębów wyczyścić także powierzchnię języka. Większość szczoteczek posiada na drugiej stronie główki tarczkę, dostosowaną do tego zadania.
Czas na wizytę u dentysty.
Pierwsza wizyta u dentysty powinna się odbyć około 6 miesięcy po pojawieniu się pierwszego zęba mlecznego, ale nie później niż w 12 miesiącu życia. Planuj wizyty stomatologiczne z dzieckiem regularnie, co 6 miesięcy lub częściej jeżeli tak zdecyduje opiekujący się nim lekarz.
Pamiętaj, żeby nigdy nie straszyć dziecka borowaniem czy wyrywaniem zębów. Jeśli będzie się bało na samą myśl o dentyście, to wizyty będą zawsze stanowić bardzo duży problem.
Lepiej zapobiegać niż leczyć.
Zachowywanie higieny jamy ustnej i regularne wizyty u dentysty nie są jedynymi elementami dbania o zdrowy uśmiech. Do prawidłowego rozwoju zębów niezbędna jest odpowiednio zbilansowana dieta.
Korzystny wpływ na zdrowie jamy ustnej ma spożywanie produktów bogatych w błonnik, zwłaszcza twardych, surowych owoców i warzyw, ziaren zbóż i produktów pełnoziarnistych, produktów mlecznych, które zawierają wapń i fosfor oraz produktów bogatych w białko (drób, ryby, jaja).
W pierwszych dwóch latach życia dziecka nie dodawaj do posiłków i przekąsek cukru (również syropów owocowych lub miodu) oraz soli. Niezależnie od wieku unikaj produktów kwaśnych, słodzonych oraz gazowanych napojów, ponieważ kwasy w nich zawarte prowadzą do uszkodzeń szkliwa zębów. Produkty o kleistej konsystencji (na przykład żelki) długo utrzymują się na powierzchni zęba, tworząc dobre warunki dla rozwoju bakterii. Pamiętaj też, że spożywanie produktów zawierających cukier podczas głównego posiłku jest mniej szkodliwe niż pomiędzy posiłkami.
- Stosuj zbilansowaną dietę, bogatą w błonnik i nabiał.
- Nie używaj cukru i soli podczas przygotowywania posiłków dla dzieci do lat 2.
- Unikaj produktów kwaśnych oraz słodzonych i gazowanych napojów
- Najlepszym płynem zaspokajającym pragnienie jest woda, spożywanie soków sprzyja rozwojowi próchnicy
- Zamiast cukru możesz zastosować ksylitol
- Unikaj produktów kleistych i mających skłonność do oblepiania zębów
- Spożywaj posiłki o regularnych porach, unikaj przekąsek
Odpowiednia higiena jamy ustnej jest bardzo istotna w zapobieganiu rozwojowi próchnicy, ale nie jest jedyną składową profilaktyki. Warto także pamiętać o regularnych wizytach u dentysty oraz o prawidłowej diecie, zarówno u kobiety w okresie ciąży, jak i dziecka na każdym etapie jego rozwoju.
Stosując się do powyższych wskazówek, zadbasz o zdrowy i piękny uśmiech swojej pociechy.
Natalia Rażyńska-Rychlik
Bibliografia:
Choroba próchnicowa i stan tkanek przyzębia populacji polskiej. Podsumowanie wyników badań z lat 2016-2020., red. Dorota Olczak-Kowalczyk, Ministerstwo Zdrowia (dostęp 07.02.2025), https://www.gov.pl/attachment/e837445b-41ef-4b49-b261-d21d869e0018
Wiedza i zachowania zdrowotne a próchnica zębów u dzieci i młodzieży w Polsce w latach 2016-2019. Edukacja prozdrowotna., red. Dorota Olczak-Kowalczyk, Ministerstwo Zdrowia (dostęp 07.02.2025), https://www.gov.pl/attachment/62de3681-17bb-4f3a-b143-bae0f454125a
Szczepańska J., Hilt A., Daszkowska M., Marczuk-Kolada G., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dla dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych. (dostęp 07.02.2025)
Turska-Szybka A. Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej u niemowląt i małych dzieci. (dostęp 07.02.2025), https://podyplomie.pl/pediatria/40698,zalecenia-w-zakresie-higieny-jamy-ustnej-u-niemowlat-i-malych-dzieci
Adamowicz-Klepalska B. Próchnica zębów mlecznych. (dostęp 07.02.2025), https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/stomatologia/67483,prochnica-zebow-mlecznych
Olczak-Kowalczyk D., Jackowska T.,Czerwionka-Szaflarska M., Książyk J., Szostak-Węgierek D., Kaczmarek U., Stanowisko polskich ekspertów dotyczące
zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie
zapobiegania chorobie próchnicowej. (dostęp 07.02.2025), https://ptsd.net.pl/wp-content/uploads/2015/09/Zasady-zywienia-dzieci-i-mlodziezy.pdf
Ten tekst jest w 100% autorski i w jego powstaniu nie miała udziału AI
