Gdy na skórze Twojego dziecka pojawią się pęcherzyki wypełnione przejrzystym płynem to na pewno jedną z chorób o której pomyślisz będzie ospa wietrzna. I bardzo słusznie – dla ospy najbardziej charakterystyczną zmianą skórną jest właśnie pęcherzyk.
Zapamiętaj informacje zawarte w ramkach oznaczonych zielonym kolorem.
Zachęcam jednak do przeczytania całego wpisu – powinno Ci to zająć 5-6 minut.
Skąd się bierze ospa wietrzna?
Ospę wywołuje tak zwany wirus ospy wietrznej i półpaśca (w skrócie VZV, czyli varicella zoster virus). Półpasiec to reaktywacja tego samego wirusa, który przetrwał w zwojach nerwowych po przechorowaniu ospy, stąd w nazwie połączono obie choroby.
Wirus dostaje się do organizmu głównie drogą kropelkową – czyli przez drogi oddechowe. Gdy trafi na osobę nieuodpornioną, zwykle po 10-21 dniach zaczyna wywoływać charakterystyczne objawy.
Jakie są objawy ospy?
Wirus w skórze doprowadza do stanu zapalnego, którego skutkiem jest plamka, przekształcająca się w grudkę, a potem w pęcherzyk wypełniony przejrzystym płynem. Pęcherzyk nie pozostawi blizny, o ile nie zostanie rozdrapany. Niestety wirus ospy jest trochę złośliwy, bo wywołuje nasilony świąd i prowokuje do drapania zmian.
Z czasem pęcherzyki mętnieją, zmieniają się w krostę a potem zasychają w strupy, które po kilku dniach samoistnie odpadają.
Chory zaraża ospą dopóki wszystkie zmiany nie staną się suchymi strupami.
Jeśli Twoje dziecko zachoruje na ospę wietrzną najczęściej pojawi się też typowa dla wirusówek gorączka i ogólnie złe samopoczucie.
Główne objawy ospy to:
-
- plamisto-grudkowo-pęcherzykowo-krostkowo-strupowa wysypka
- świąd
- gorączka
- bóle mięśni i stawów
Jak możesz pomóc swojemu dziecku gdy zachoruje?
Jeśli Twoje dziecko ma objawy ospy, powinno odpoczywać. Ospa osłabia odporność, dlatego bezpieczniej jest unikać kontaktów z innymi osobami. Zmniejszy to ryzyko powikłań oraz ograniczy rozprzestrzenianie się choroby.
W razie gorączki podaj paracetamol, a w razie świądu dimetynden – jest dostępny bez recepty w postaci kropli doustnych pod nazwą Fenistil lub Zidenac.
Koniecznie dbaj o higienę dziecka. Kiedyś powszechnie uważano, że w czasie ospy nie wolno się kąpać, ale to nieprawda. Codzienne mycie zmniejsza ryzyko zakażenia zmian skórnych bakteriami. Możesz dziecko opłukać pod prysznicem, albo wykąpać. Jeśli zdecydujesz się na kąpiel, rozpuść w wodzie tabletki nadmanganianu potasu, co dodatkowo zmniejszy ryzyko miejscowego nadkażenia. Po umyciu ostrożnie osusz ciało, dotykając ręcznikiem.
Jeśli Twoje dziecko rozdrapie jakieś zmiany skórne może pojawić się wokół nich obrzęk i silniejsze zaczerwienienie skóry. Zastosuj w tym miejscu środek odkażający – może być powszechnie dostępny Octenisept w aerozolu. To dużo lepszy pomysł niż nakładanie na zmiany gęstych, pudrowych preparatów. Wymieszana z nimi wydzielina z pęcherzyków tworzy grube strupy, pod którymi świetnie hodują się bakterie.
Jeśli Twoje dziecko jest ogólnie zdrowe, nie choruje przewlekle i nie obserwujesz u niego niepokojących objawów to zwykle żadne inne postępowanie nie jest konieczne.
Podstawowe postępowanie w ospie:
- odpoczynek
- codzienne mycie całego ciała
- paracetamol w razie gorączki
- Fenistil lub Zidenac doustnie w razie świądu
- Octenisept na zmiany zakażone
Kiedy musisz zgłosić się do lekarza?
Ospa osłabia odporność, a przychodząc do przychodni spotkasz się z najbardziej zróżnicowanym zestawem zarazków w okolicy – zwłaszcza w sezonie infekcyjnym. Dlatego warto zastanowić się czy osobista wizyta z chorym dzieckiem jest konieczna.
Wizyta u lekarza najprawdopodobniej nie będzie potrzebna jeśli Twoje dziecko ma mniej niż 12 lat, nie ma chorób przewlekłych, przebieg ospy jest łagodny i nie obserwujesz żadnych niepokojących objawów.
Oczywiście jeśli coś Cię martwi, masz wątpliwości, albo stan dziecka się pogarsza – skontaktuj się z rejestracją i poproś o wizytę u lekarza.
Poproś również o poradę jeśli jesteś osobą nieuodpornioną, a masz kontakt z chorym na ospę, zwłaszcza jeśli jesteś kobietą w ciąży. W takich sytuacjach możliwe jest podjęcie kroków zmniejszających ryzyko zachorowania.
Konsultacji z lekarzem bezwzględnie wymagają osoby narażone na ciężki przebieg ospy czyli:
- noworodki
- osoby dorosłe
- osoby z zaburzeniami odporności (np. w trakcie chemioterapii, przyjmujące duże dawki sterydów, chorujące na HIV)
- kobiety w ciąży (jeśli jesteś w ciąży i masz kontakt z chorym na ospę, ale przechorowałaś ją w dzieciństwie to nie masz się czego obawiać; podobnie, jeśli otrzymałaś w przeszłości dwie dawki szczepionki)
- osoby z niektórymi chorobami przewlekłymi (szczególnie chorobami skóry i układu oddechowego)
- osoby, u których pojawią się powikłania
W przypadku osób narażonych na ciężki przebieg choroby może być konieczne włączenie leku przeciwwirusowego, czyli acyklowiru. Leczenie powinno się wdrożyć jak najszybciej – najlepiej w ciągu doby od wystąpienia objawów.
Podanie leku należy też rozważyć u dzieci po ukończeniu 12 roku życia oraz u chorych mających bliski kontakt z osobami z zaburzeniami odporności.
Jakie mogą być powikłania ospy?
Co powinno Cię zaniepokoić?
- Powiększanie się zmian skórnych, nasilenie stanu zapalnego albo wysięku
- Bardzo złe samopoczucie lub pogorszenie stanu ogólnego.
- Nudności, wymioty, zaburzenia świadomości.
- Duszności (trudności w oddychaniu, przyspieszony lub płytki oddech)
Ospa w większości przypadków przebiega łagodnie, ale to nie znaczy, że można ją bagatelizować. U części osób przebieg może być ciężki i wywołać powikłania.
Stosunkowo często występują bakteryjne nadkażenia zmian skórnych – wynika to z rozdrapywania pęcherzyków i wnikania bakterii. Doprowadza to do rozszerzenia i pogłębienia zmian, a później do powstawania blizn.
Bardzo groźnymi, ale na szczęście rzadszymi powikłaniami są choroby neurologiczne, w tym szczególnie ciężkie zapalenia mózgu i móżdżku. Możliwe jest również wystąpienie zapalenia płuc.
Poważne i trwałe powikłania może wywołać przechorowanie ospy w pierwszej połowie ciąży albo zakażenie noworodka przez matkę, chorującą na ospę w okresie okołoporodowym. To dlatego jeśli nie masz pewności czy przechorowałaś ospę, powinnaś się zaszczepić przed zajściem w ciążę (w czasie ciąży szczepienie nie jest możliwe).
Czym jest profilaktyka poekspozycyjna?
Jeśli ktoś zachoruje na ospę, a wśród domowników są osoby nieuodpornione (czyli nie szczepiły się, ani nie chorowały na ospę), możliwe jest zastosowanie profilaktyki poekspozycyjnej. Polega ona na podaniu szczepionki osobom narażonym na zachorowanie. Znacznie zmniejsza to ryzyko rozwoju choroby i minimalizuje prawdopodobieństwo jej ciężkiego przebiegu.
Musisz pamiętać, że szczepienie najlepiej jest wykonać w ciągu 72h od kontaktu z chorym – wówczas profilaktyka jest najbardziej skuteczna. Dlatego jeśli chcesz skorzystać z takiej możliwości poinformuj o tym personel rejestracji, żeby jak najszybciej otrzymać receptę na szczepionkę.
Jeśli chcesz uzyskać więcej informacji z wiarygodnych źródeł, szczególnie w kontekście szczepień, zajrzyj na stronę Państwowego Zakładu Higieny:
Ospa wietrzna
Zapamiętaj
- Zaszczep dzieci przeciw ospie – oszczędzisz im przykrych objawów i uchronisz przed powikłaniami oraz półpaścem
- Ospa wymaga szczególnego dbania o higienę
- Zgłoś się do lekarza, jeśli zaobserwujesz niepokojące objawy
- Jeśli planujesz ciążę, koniecznie zaszczep się wcześniej, o ile nie przechorowałaś ospy w dzieciństwie
Krzysztof Targowski
Bibliografia:
Duszczyk E., Mrukiewicz J., Szenborn L., Ospa Wietrzna u dzieci i młodzieży, (dostęp: 28.12.2024) https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/322264,ospa-wietrzna-u-dzieci-i-mlodziezy (dostęp dla zalogowanych osób związanych zawodowo z ochroną zdrowia)
Virella G., Mikrobiologia i choroby zakaźne., red. Heczko P. B., Urban & Partner, Wrocław 2000.
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH, (dostęp: 28.12.2024) https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/ospa-wietrzna/
Ten tekst jest w 100% autorski i w jego powstaniu nie miała udziału sztuczna inteligencja
